کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکي ايران بررسي کرد:
مشکلات و عوارض مصرف مواد نيروزا در بين ورزشکاران
تغذيه، جايگاه خاصي در برنامه تمرينات روزانه ورزشکاران دارد. با افزايش دانستههاي ما در مورد سوخت و ساز بدن و فيزيولوژي ورزش، مشخص شده است که تغذيه و مواد مغذي تاثير و نقش بهسزايي در عملکرد عضلات دارند. در اين مقاله مهندس سميرا برات وند، کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکي ايران در خصوص مشکلات و عوارض مصرف مواد نيروزا در بين ورزشکاران مي پردازد.
255984.mp3
مشکلات و عوارض مصرف مواد نيروزا در بين ورزشکاران
.jpg)
مشکلات و عوارض مصرف مواد نيروزا در بين ورزشکاران
روابط عمومي معاونت غذا و دارو دانشگاه ايران-تغذيه، جايگاه خاصي در برنامه تمرينات روزانه ورزشکاران دارد. با افزايش دانسته هاي ما در مورد سوخت و ساز بدن و فيزيولوژي ورزش، مشخص شده است که تغذيه و مواد مغذي تاثير و نقش به سزايي در عملکرد عضلات دارند. در اين مقاله مهندس سميرا برات وند، کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکي ايران در خصوص مشکلات و عوارض مصرف مواد نيروزا در بين ورزشکاران مي پردازد.
ورزش بخش مهمي از زندگي تعداد زيادي از مردم را تشکيل مي‌دهد. عده‌اي به صورت تفريحي و عده‌اي به صورت حرفهاي ورزش ميکنند. احتياجات غذايي ورزشکاران بيش از افراد عادي است و با افزايش مدت و شدت فعاليت‌هاي بدني، اين نيازها نيز افزايش مي‌يابد. (?) در اين بين، تغذيه، جايگاه خاصي در برنامه تمرينات روزانه ورزشکاران دارد. با افزايش دانسته هاي ما در مورد سوخت و ساز بدن و فيزيولوژي ورزش، مشخص شده است که تغذيه و مواد مغذي تاثير و نقش بهسزايي در عملکرد عضلات دارند. نقش انحصاري برخي از مواد مغذي در فعاليت‌هاي ورزشي موجب گسترش روزافزون توليد و مصرف مکمل‌ها شده است. (?) براي تامين نياز به انرژي ورزشکاران (که گاهي به بيش از ???? کيلو کالري در روز ميرسد) بهتر است که از مکملهاي غذايي استفاده شود چون اين ترکيبات، در حجم کمتر، نيازهاي تغذيهاي ورزشکاران را تامين ميکنند. (?)
با وجود تمام فوايد و مزاياي حاصل از ورزش، يکي از مسايل و مشکلات همراه آن، به ويژه در چند دهه اخير، توجه زياد مربيان و ورزشکاران به نتايج رقابت هاي ورزشي و مسايل حاشيه اي، همچون بهبود شکل ظاهري بدن به وسيله افزايش حجم و توده عضلاني است که ورزشکاران را به سمت استفاده گسترده از فرآورده‌هايي با نام کلي "مواد نيروزا" رهنمون مي‌سازند.
در بين مکمل ها، ويتامين ها بيشترين ميزان مصرف را به خود اختصاص داده‌اند و پس از آن مکملهاي ورزشي (کراتين، اسيدهاي آمينه، مکملهاي پروتئيني، و مکمل‌هايي با شاخص کربوهيدرات) بيشترين سهم مکمل‌ها را در برمي‌گيرند. (?) تحقيقات متعدد، مصرف بيرويه ويتامين‌ها را عاملي براي مسموميت بيان کرده اند و اين مسأله درخصوص ويتامين هاي محلول در چربي صادق‌تر است. مکمل هاي ورزشي در يک تعريف ساده ابزاري براي افزايش توانايي بدن از جمله ماهيچه‌ها هستند. (?) اينکه مکملهاي ورزشي به خودي خود زيان آور هستند يا خير موضوع بسياري از مطالعات بوده اند. در اين پژوهشها، مکملهاي مرسوم در بين ورزشکاران از جمله کراتين و برخي مشتقات اسيدآمينه و مواد محرک براي کليه سمي اعلام شده و آنها را محرک بيماري سنگ کليه دانسته اند. (?)
از ديدگاه نظارتي اين اقلام به دو دست? مجاز و غير مجاز طبقه بندي ميشوند. در رد? مجاز، سودمندي برخي مکمل‌ها، مانند مکملهاي داراي آنتي اکسيدان، براي جلوگيري از تخريب اکسايشي عضلات و يا کراتين، به منظور افزايش قدرت و توده عضلاني، و يا بيکربنات سديم براي به تعويق انداختن خستگي، به اثبات رسيده است. مکملهاي ورزشي غيرمجاز به آن دسته از مواد و فرآورده ها اطلاق ميشود که باعث ايجاد تغييرات غيرطبيعي در ميزان ارتقاء عملکرد ورزشي فرد، با روشهايي مانند تحريک سيستم عصبي، افزايش فشارخون، اتساع عروق، افزايش غيرطبيعي هورمون رشد و تستوسترون و بعضاً افزايش حجم خون ميشوند. از جمل? اين مواد ميتوان به استروئيدهاي آنابوليک، داروهاي محرک، مخدر و روانگردان، نوشيدنيهاي الکلي و نيروزا، هورمون رشد اشاره کرد.
استروئيدهاي تزريقي از پر عارضه ترين مواد مصرفي در ورزشکاران است که مادهاي بسيار سمي براي کبد مي‌باشند. (?) استروئيدهاي آنابوليک در دوزهاي بالا سبب ايجاد ناهنجاريهاي جنسي و اثرات جانبي شديد شامل تومور کبد و بيماري‌هاي قلبي ميشوند. همچنين انواع اختلالات قلبي به دنبال مصرف داروها و مکملهاي ورزشي غير مجاز گزارش شده است. (?)
آمفتامين، افدرين و کوکائين، ازجمل? مکملهاي غيرمجاز و محرک دستگاه عصبي مرکزي هستند که در ابتداي قرن بيستم رواج پيدا نمودهاند. اين ترکيبات باعث افزايش اعتماد به نفس، کاهش خستگي، افزايش فشارخون و نيروي عضلاني و افزايش سوخت و ساز بدن ميشوند. از هم پاشيدن نظم هورموني و اختلال سيستم اعصاب مرکزي پس از مصرف محرک هاي مغزي و ناراحتي گوارشي از جمل? عوارض نامطلوب اين ترکيبات است. (?)
يکي ديگر از مکملهاي پر مصرف در بين ورزشکاران، مکملهاي پروتئيني مي‌باشند. يکي از مضرات و آسيب‌هاي قابل توجه درخصوص مصرف اين مکمل‌ها مربوط به وجود سطوح مختلف مواد مضر و خطرناک از جمله وجود فلزات سنگين مانند جيوه است که يکي از سمي ترين و خطرناکترين فلزات سنگين بوده و در رتبه هاي بالاي مواد سمي و خطرناک براي انسان قرار دارد. (?)
به رغم تلاش فدراسيون‌هاي ورزشي در حفظ حيثيت ورزش قهرماني، با رشد فزاينده باشگاه هاي ورزشي جهت پرورش اندام، سوء استفاده هاي دارويي، شکل خاص و خطرناکي به خود گرفته است. همانگونه که ذکر شد، تمايل به تناسب اندام، افزايش حجم عضلات و افزايش قدرت بدني از جمله علل مصرف اينگونه فرآورده ها هستند. در اين ميان ورزشکاران رشته بدنسازي نسبت به ساير رشته ها براي مصرف اين مواد، مستعدترند. (?)
در اين بين، سودجويان مختلف داخلي و خارجي با عرضه فرآورده هاي بي کيفيت و نامناسب، سلامت جامعه ورزش را به گونه اي مورد آماج حملات خود قرار داده اند که در صورت عدم پيگيري، پيامدهاي جبران ناپذيري را به دنبال خواهند داشت. (?) توليد غير قانوني و زيرزميني مکملهاي غير مجاز ورزشي، دست سازندگان اين فرآورده ها را براي عدم رعايت مسائل بهداشتي، استفاده از مواد تقلبي و تغيير انقضاء محصول، باز گذاشته و اين خود سبب دوچندان شدن عوارض ناشي از مصرف اين مواد شده است. (?)
تحقيقات متعددي در سراسر جهان به بررسي ميزان آگاهي مصرف کنندگان داروهاي نيروزا، در مورد عوارض جانبي اين داروها پرداختهاند و نشان داده شده است که از جمله مهمترين عوامل موثر در مصرف غيرمنطقي اين مواد، آگاهي کم از عوارض جانبي، عدم بررسي کافي، قيمت ارزان و دسترسي آسان به برخي از داروها، تبليغات دروغين، ادعاهاي اثبات نشده و عدم کنترل بر فروش مکمل‌ها گزارش شده است. (?)
مسأله مصرف نابجاي داروها و مکملهاي نيروزا در ورزشکاران، بحث ريشهدار و عميقي است که متاثر از عوامل مختلف فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و روانشناسي است. به نظر ميرسد به موازات حرفهاي شدن ورزش، رواج رفتارهاي غيراخلاقي و از جمله سوء استفاده دارويي نيز بيشتر شده است. بيشتر فروشندههاي مواد نيروزا، مربي و مديران باشگاههاي بدنسازي هستند که اغلب به دليل مسائل مادي دست به فروش اين مواد مي‌زنند.
به طور کلي به نظر ميرسد اطلاعات کنوني جامعه در رابطه با مصرف مکملهاي غذايي و ورزشي ناکافي است؛ درنتيجه اطلاع رساني براي مصرف صحيح مکمل‌ها و پيشگيري از مصرف خود سرانه مکمل‌ها ضرورت پيدا مي‌کند. بالارفتن سواد رسانه اي يک جامعه مي‌تواند مانع از بروز بسياري از مشکلات بهداشتي و سلامتي گردد. با توجه به اثبات قطعي و بي قيد و شرط عوارض بسيار خطرناک داروها به ويژه استروئيدهاي آنابوليک، پيشسازهاي هورموني و داروي محرک، بسيار معقولانه به نظر ميرسد که برنامه هاي پيشگيري از مصرف مواد نيروزا، تاکيد خود را بر روي کاهش مصرف اين مواد قرار دهند. لذا لازم است برنامه هاي آموزشي مناسب توسط افراد متخصص و آگاه در زمينه مصرف مکمل هاي ورزشي طراحي شود تا با اشاعه فرهنگ صحيح مصرف مکمل و آگاهي دادن نسبت به عوارض احتمالي آنها، مصرف اين فرآورده ها متناسب با نياز افراد صورت پذيرفته و از تجويز و توزيع اين اقلام توسط افراد سودجو و ناآگاه پرهيز شود. در نهايت توصيه اکيد آنکه از مصرف خودسرانه داروها و حتي مکمل‌ها جدا ًخودداري شده و در استفاده از هر مکمل و يا دارويي حتما با کادر پزشکي آگاه مشورت گردد.
تهيه کننده : مهندس سميرا برات وند کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه ايران
منابع:
?-مقاله پژوهشي، بررسي شيوع، نگرش و گرايش به مصرف مواد نيروزا در ورزشکاران استان خراسان شمالي، حسين طاهري چادر نشين، محمد رضا اسماعيلي، محمد فرحي، محسن توکلي مجله تخصصي اپيد ميولوژي ايران؛پاييز ????، دوره ??، شماره ?: صفحات: ???-???.
?- بررسي شيوع مصرف داروها و مکمل هاي نيروزا در ورزشکاران مرد رشته بدن سازي شهرستان کرج و عوامل موثر بر آن در سال ????، فائقه شوشتري زاده، فاطمه بهراميان، علي اکبر صفري، مونا پور قادري، حجت اله براتي، نشريه علمي پژوهشي دانشگاه علوم پزشکي البرز، دوره ?، شماره?، تابستان????، ???-???
?- شيوع، دلايل مصرف و منابع کسب اطلاعات در مورد مکملهاي غذايي- ورزشي در ورزشکاران رشته هاي مختلف شهر تبريز(????)، محمد حضوري، مهدي احتشامي، سيمين حق روان، آزاده آذر پيرا، علوم زيستي ورزشي- بهار ????، شماره ??-ص ص: ??-??
?- بررسي ميزان شيوع مکملهاي مجاز و غير مجاز بين ورزشکاران مردرشته هاي پرورش اندام و پاورليفتينگ، دکتر امير رشيدلمير، محسن دهباشي، وحيد تقي زاده ، نشريه مديريت و فيزيولوژي ورزشي شمال، دوره دوم، شماره اول، ص ص ??-?، بهار ????
?- ارزيابي مخاطرات جيوه، ناشي از مصرف مکملهاي پروتئيني ورزشي، اسماعيل فرد، اميد طبيعي، محمد جواد نوروزنژاد فرد، مقاله پژوهشي، مجله بهداشت و توسعه سال ششم، شماره ?، پاييز ????
?-بررسي اثر آموزش سواد رسانه‌اي بر نگرش ورزشکاران درباره مصرف مکملهاي غذايي؛ يک مطالعه موردي ، مجله پژوهش سلامت، دوره ?، شماره?، پاييز ????
:
