کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو:
درماتيت آتوپيک (اگزما)
روابط عمومي معاونت غذا و دارو دانشگاه ايران-اگزما يا درماتيت آتوپيک يک بيماري پوستي مزمن، خارش دار و التهابي است که اغلب در کودکان رخ مي دهد، اما بسياري از بزرگسالان را نيز تحت تاثير قرار مي دهد. علائم باليني اين بيماري، شامل خشکي پوست، اريتم، ترشح، پوسته پوسته شد
256029.mp3
درماتيت آتوپيک (اگزما)
درماتيت آتوپيک (اگزما)
روابط عمومي معاونت غذا و دارو دانشگاه ايران-اگزما يا درماتيت آتوپيک يک بيماري پوستي مزمن، خارش دار و التهابي است که اغلب در کودکان رخ مي دهد، اما بسياري از بزرگسالان را نيز تحت تاثير قرار مي دهد. علائم باليني اين بيماري، شامل خشکي پوست، اريتم، ترشح، پوسته پوسته شدن و ليکنيفيکاسيون (سفت و زمخت شدن پوست) مي باشد. همچنين نشانه بارز اين بيماري، خارش است .
وضعيت هواي محيط، عامل تحريک کننده علائم اگزما در بسياري از افراد به حساب مي‌آيد و طبيعي است در فصول مختلف سال علائم اين بيماري پوستي تغيير کند. در فصل زمستان، در کنار افت دما، ميزان رطوبت هوا نيز کاهش پيدا مي‌کند. خشکي هوا و افت ميزان رطوبت آن، پوست را تحريک کرده و موجب ميشود علائم بيماري اگزما تشديد شود.
اهداف درمان اين بيماري عبارتند از کاهش علائم (خارش و درماتيت)، جلوگيري از تشديد اگزما و انتخاب بهترين و ايمنترين روش درمان. مديريت درست درماتيت آتوپيک نيازمند رويکردي چند جانبه است که شامل حذف عوامل تشديد کننده، ترميم عملکرد سد پوستي و هيدراتاسيون پوست، آموزش دادن به بيمار و درمان دارويي التهاب پوست مي باشد. روش‌هاي درماني استاندارد براي مديريت اين بيماران، شامل استفاده از داروهاي ضد التهاب موضعي و مرطوب‌سازي پوست است. البته بيماران مبتلا به نوع شديد بيماري ممکن است نياز به نوردرماني يا درمان هاي سيستميک داشته باشند.
حذف عوامل تشديد کننده:
عوامل تشديد کننده درماتيت آتوپيک که عملکرد سد اپيدرمي را مختل ميکنند شامل استحمام بيش از حد بدون تامين رطوبت پوست، محيطهاي با رطوبت کم، استرس عاطفي، خشکي پوست، گرم شدن بيش از حد پوست و قرار گرفتن در معرض حلالها و مواد شوينده مي باشد. اجتناب از اين موقعيت ها براي درمان فازهاي حاد و مديريت طولاني مدت بيماري مفيد است. از آنجا که افراد با درماتيت آتوپيک تمايل دارند به محرکهاي خارش دار پاسخ دهند، از عوامل ايجاد کننده خارش در فرد، بايد اجتناب شود. اقدامات کمکي که مي تواند در همه بيماران مبتلا به درماتيت مفيد باشد عبارتند از:
اجتناب از عوامل محرک مانند گرما و رطوبت کم
درمان عفونت هاي پوستي مانند استافيلوکوکوس اورئوس و هرپس ساده…
استفاده از آنتي هيستامين ها براي کنترل خارش
درمان اضطراب و استرس
حفظ رطوبت پوست:
استفاده از نرم کننده و مرطوب کننده:
هيدراتاسيون پوست جزء کليدي مديريت کلي بيماران مبتلا به درماتيت آتوپيک است. لوسيون‌هايي که داراي آب زياد و محتواي روغن کم هستند، ميتوانند از طريق تبخير، خشکي پوست را بدتر کرده و سبب تشديد بيماري شوند. در مقابل، کرم‌هاي غليظ که محتواي آب کمي دارند يا پمادها (مثلاً وازلين) که محتواي آب آن صفر است، بهتر از خشکي پوست محافظت ميکنند؛ اما برخي از بيماران از چرب بودن آن‌ها شکايت مي کنند. به منظور حفظ رطوبت پوست، نرم کننده ها بايد حداقل دو بار در روز و بلافاصله پس از استحمام و يا شستن دست ها، استفاده شوند.
طبق مطالعات انجام شده، ?? تا ?? درصد بيماران مبتلا به بيماريهاي پوستي از طب مکمل و جايگزين استفاده مينمايند. داروهاي گياهي جزء پر مصرفترين ابزارهاي درماني طب مکمل و جايگزين محسوب ميشوند. امروزه اسـتفاده از گياهان دارويي به منظور کاهش عوارض جانبي ناشي از مصرف داروهاي شيميايي براي اهداف درماني مـورد اسـتقبال قرار گرفتـه است. به عنوان مثال، گياه سدر (Ziziphus spina christi) به طور سنتي جهت تسريع بهبود زخمهاي تازه و سوختگي استفاده مي شود، همچنين اين گياه داراي اثرات ضد ميکروبي است. از طرفي، پکتين موجود درگياه گل ختمي (Althaea officinalis) داراي اثر تحريک کنندگي سيستم ايمني و فعاليت بهبود زخم است. استفاده از اين گياه در درمان بيماريهاي پوستي از جمله اگزما گزارش شده است که عملکرد آن را به تحريک فاگوسيتوز و فعال سازي ماکروفاژها نسبت مي دهند.
در ادامه بعضي گياهان دارويي که ميتوانند در درمان اگزما و التهابات پوستي موثر باشند، معرفي ميگردند:
جو دو سر (Avena sativa)
ساقه خشک Straw جو دوسر Oat در مراحل تحت حاد درماتيت آتوپيک و فواصل بين مراحل بيماري توصيه مي شود. آرد جو دو سر، خواص آنتي اکسيداني و ضد التهابي دارد و استفاده از آن در بيماريهاي التهابي مختلف پوست مانند خارش، درماتيت آتوپيک، آکنه و عفونت هاي ويروسي موثر است. تاکنون هيچگونه عارضه جانبي مضر و خطرناک ناشي از مصرف بجاي مقادير درماني گياه مزبور شناسايي نشده است. مصرف جو دو سر توسط عده بسيار کمي که نسبت به گلوتن موجود در گياه حساسيت بيش از حد دارند، ممکن است مضر باشد.
بابونه شيرازي ( Matricaria recutita)
بخش هاي دارويي اين گياه شامل اندام هاي هوايي گلدار و گل ها مي باشد. از موارد مصرف تاييد شده اين گياه مي توان به التهاب پوست، التهاب دهان و گلو، استعداد ابتلا به عفونت، زخم و سوختگي اشاره کرد. گياه مزبور به صورت موضعي جهت درمان التهابات پوست و غشا مخاطي، بيماري هاي باکتريايي پوست و ... استفاده مي شود. مصرف بابونه توسط افراد داراي سابقه حساسيت نسبت به ترکيبات موجود در آن و يا هر يک از گونه هاي متعلق به خانواده Compositae (مانند آرنيکا، بومادران، بابونه گاوي، مخلصه و درمنه) يا سابقه تب يونجه و آسم ممنوع است. واکنش هاي آلرژيک ناشي از مصرف بابونه و به ويژه مقادير زياد آن شامل التهاب آلرژيک ملتحمه، درماتيت تماسي و اگزما مي باشد.
تاجريزي پيچ (Solanum dulcamara)
قسمت دارويي اين گياه، ساقه آن مي باشد. موارد مصرف تاييد شده اين گياه، درمان اگزما، جوش، آکنه و زگيل مي باشد. تاکنون هيچگونه عارضه جانبي مضر و خطرناک ناشي از مصرف بجاي مقادير درماني گياه مزبور شناسايي نشده است. چرا که به دليل وجود مقدار ناچيزي از آلکالوييدها در ساقه گياه، مصرف مقادير کمتر از تقريبا ?? گرم گياه، فاقد اثرات سمي مي باشد.
علف چاي (Hypericum perforatum)
موارد مصرف مورد تاييد شامل التهاب پوست، زخم و سوختگي، اضطراب و افسردگي مي باشد. از فرآورده هاي روغني علف چاي به صورت موضعي جهت درمان و دوران پس از درمان صدمات و کوفتگي هاي حاد و سوختگي هاي درجه يک و اين گياه به صورت خوراکي براي درمان اختلالات رواني- نباتي، حالات افسردگي، اضطراب يا آشفتگي هاي عصبي استفاده مي گردد. سابقه حساسيت به نور و يا حساسيت به علف چاي از موارد منع مصرف اين گياه است.
شيرين بيان (Glycyrrhiza glabra)
شيرين بيان در طب هندي به صورت خارجي جهت بهبود زخم ها و بريدگي ها استفاده مي شود. از جمله موارد مصرف اثبات نشده اين گياه مي توان به استفاده در درمان صرع، التهاب دستگاه گوارش و مجاري ادراري- تناسلي اشاره کرد. به طور خارجي نيز به منظور درمان درماتوز به کار برده مي شود.
انگور (vitis vinifera)
قسمت هاي دارويي اين گياه شامل برگ، ميوه و آب ميوه آن مي باشد. در طب هندي از اين گياه براي درمان سردرد، جرب، بيماري هاي پوستي، سوزاک، بواسير و .... استفاده مي شود. از موارد مصرف تاييد نشده اين گياه مي توان به درمان بيماري هاي عروقي و اختلالات مرتبط با گردش خون اشاره کرد. تاکنون هيچگونه عارضه جانبي مضر و خطرناک ناشي از مصرف بجاي مقادير درماني گياه مزبور شناسايي نشده است.
ماهونيا (Mahonia aquifolium )
از موارد مصرف اثبات نشده اين گياه به صورت خوراکي مي توان به درمان تفلس پوست، پسوريازيس، اگزما، برونشيت و مشکلات گوارشي اشاره کرد. تاکنون هيچگونه عارضه جانبي مضر و خطرناک ناشي از مصرف بجاي مقادير درماني گياه مزبور شناسايي نشده است.
بنفشه سه رنگ (Viola tricolor)
قسمت هاي دارويي شامل بخش هاي هوايي گلدار خشک شده يا تازه و گياه کامل مي باشد. مورد مصرف تاييد شده اين گياه، درمان التهاب پوست است. همچنين از موارد مصرف اثبات نشده اين گياه به صورت موضعي ميتوان به بيماريهاي ملايم سبوره اي پوست، سرپوش گهواره کودکان، ساير بيماري هاي پوستي مانند بثورات جلدي مرطوب و خشک، اگزما و آکنه اشاره کرد. تاکنون هيچگونه عارضه جانبي مضر و خطرناک ناشي از مصرف بجاي مقادير درماني گياه مزبور شناسايي نشده است.
آب بشقابي (Centella asiatica)
قسمت‌هاي دارويي اين گياه شامل بخش هاي هوايي خشک شده، برگ‌ها و ساقه‌هاي تازه يا خشک شده مي باشد. اين گياه به صورت خوراکي جهت درمان روماتيسم و بيماريهاي پوستي تجويز مي شود. به صورت موضعي نيز موجب تسريع التيام زخمهاي دير بهبود يابنده ميشود. در طب هومئوپاتي اين گياه براي درمان بيماريهاي پوستي همراه با خارش و آماس بهکار ميرود.
اثرات جانبي احتمالي ناشي از مصرف اين گياه شامل سوزش موضعي پوست، حساسيت به نور و ناباروري است. از سوي ديگر مصرف گياه مزبور توسط بيماران مبتلا به ديابت يا چربي بالاي خون، به دليل آنکه ممکن است موجب افزايش گلوکز خون و ليپيدها شود، بايد با احتياط صورت گيرد. با وجود گزارشهايي که از آلرژيهاي جلدي ناشي از تماس با اين گياه ارائه گرديده است، ليکن به نظر ميرسد که قدرت حساسيت زايي گياه مزبور پايين باشد.
تهيه شده توسط دکتر مريم صمصامي کارشناس اداره نظارت و ارزيابي فرآورده هاي طبيعي، سنتي و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه ايران
:
