مقاومت آنتی بیوتیکی، بحران جهانی

ظهور سریع باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها در سراسر جهان در حال رخ دادن است، آنتی بیوتیکهایی که علم پزشکی را متحول کرده و جان میلیون ها انسان را نجات داده اند.

بحران مقاومت آنتی بیوتیکی به علت استفاده بیش از حد و نادرست از این داروها و همچنین عدم توسعه ی داروی جدید توسط صنعت داروسازی به دلیل کاهش انگیزه های اقتصادی و اقدامات نظارتی چالش برانگیز ایجاد شده است.

مقاومت آنتی بیوتیکی به معنای افزایش توانایی باکتری ها برای غلبه بر داروهای آنتی بیوتیکی است که جهت از بین بردن آنها طراحی شده است.

عفونتهای باکتریایی مقاوم به آنتی بیوتیک:

عفونتهای باکتریایی مقاوم به آنتی بیوتیک در سراسر جهان گسترش یافته است.در بررسی که در سال 2011 توسط IDSA (شبکه عفونت های نوظهور) انجام شد، نشان داد که بیش از 60 درصد از شرکت کنندگان دچار یک عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک و غیر قابل درمان هستند.

○ استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA):

MRSA به آنتی بیوتیک های بتالاکتام شبه پنی سیلین مقاوم است. با این حال تعدادی از داروها همچنان توانایی خود را در برابر MRSA حفظ کرده اند، از جمله گلیکوپپتیدها (مانند ونکومایسین و تیکوپلانین)، لینزولید، تیگسیکلین،داپتومایسین و حتی برخی از بتالاکتام های جدید مانند سفتارولین و سفتوبیپرول.

○ انتروکوک های مقاوم به ونکومایسین ( VRE):

VRE یک چالش درمانی بزرگ است. انتروکوک ها باعث طیف وسیعی از بیماری ها، عمدتا در بیماران بستری می شوند. از جمله عفونت های خون، محل جراحی و مجرای ادراری.

VRE بیشتر به علت انتروکوکوس فاسیوم ایجاد می شوند تا انتروکوکوس فیسالیس. گزینه های ضد میکروبی کمی برای درمان VRE در دسترس هستند که شامل لینزولید، کوین پریستین و دالفوپریستین می شوند. البته بهتر است تحقیقاتی هم در مورد اثرات داپتومایسین، تیگسیکلین و اوریتاوانسین بر روی VRE انجام شود.

○ استرپتوکوک پنومونی مقاوم به آنتی بیوتیک:

استافیلوکوکوس پنومونی یکی از علل اصلی پنومونی باکتریایی، مننژیت و همچنین عفونت های جریان خون، گوش و سینوس هاست. این پاتوژن نسبت به آنتی بیوتیک های کلاس پنی سیلین، اریترومایسین، آموکسی سیلین، آزیترومایسین و همچنین آنتی بیوتیکهایی که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند، مقاوم شده است.

خوشبختانه در سال 2010 نسخه جدیدی از واکسن پنوموکوک به نام PCV13 ارائه شد که از عفونتهای ناشی از مقاوم ترین سویه های پنوموکوک جلوگیری می کند.

○ مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم به آنتی بیوتیک:

در بیشتر موارد عفونت سل با داروهای خط اول موجود، مانند ایزونیازید یا ریفامپیسین قابل درمان است. در برخی موارد مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می تواند به یک یا چند مورد از داروهای خط اول مقاوم باشد. سل بسیار مقاوم به دارو (XDR-TB) به اکثر داروهای سل از جمله ایزونیازید، ریفامپیسین، فلوروکینولون و هر سه داروی تزریقی خط دوم (آمیکاسین، کانامایسین و کاپرومایسین) مقاوم است. بنابراین گزینه های درمانی کمتری برای بیماران مبتلا به XDR-TB در دسترس است.

○ انتروباکتریاسه مقاوم به کارباپنم (CRE):

CRE ها به همه یا تقریبا همه ی آنتی بیوتیک های موجود از جمله کارباپنم ها ( که معمولا به عنوان آخرین راه حل در برابر پاتوژن های مقاوم به دارو استفاده می شوند) مقاوم شده اند. آنزیمی به نام متالوبتالاکتاماز در برخی از باکتری های گرم منفی انتروباکتریاسه ( به ویژه اشریشیا کلی و k.پنومونی ) وجود دارد که آنها را تقریبا در برابر تمام بتالاکتام ها از جمله کارباپنم ها مقاوم می کند.

○ سودوموناس آئروژیناز مقاوم به آنتی بیوتیک:

این پاتوژن از علل اصلی عفونتهای ذات الریه، عفونت خون، مجاری ادراری و محل جراحی است. برخی از سویه های آن تقریبا به همه آنتی بیوتیک ها از جمله آمینوگلیکوزیدها، سفالوسپورین ها، فلوروکینولون ها و کارباپنم ها مقاوم هستند.

○ اسنتوباکتر مقاوم به آنتی بیوتیک:

اسنتوباکتر یک باکتری گرم منفی ست که باعث ذات الریه یا عفونتهای خون به ویژه در بیماران بدحال که تحت تهویه مکانیکی هستند می شود.برخی از گونه های آن به همه آنتی بیوتیک ها از جمله کارباپنم (آخرین خط درمان) مقاوم شده اند.

○ انتروباکتریاسه های تولیدکننده ESBL:

انتروباکتریاسه های تولیدکننده ESBL حامل یک آنزیم بتالاکتاماز وسیع الطیف هستند که که آنها را در برابر طیف وسیعی از آنتی بیوتیک های پنی سیلین و سفالوسپورین مقاوم می کند.

○ نایسریا گنوره آ مقاوم به آنتی بیوتیک:

این پاتوژن عامل بیماری مقاربتی سوزاک است. نایسریا گنوره آ مقاوم به سفالوسپورین اغلب به انواع دیگر آنتی بیوتیک ها مانند فلوروکینولون ها، تتراسایکلین ها و پنی سیلین ها مقاوم است. بهتر است دستورالعمل های درمانی را به روز کرده و سفتریاکسون، آزیترومایسین و داکسی سایکلین را به عنوان خط اول درمان سوزاک توصیه کرد.

    ***همه با هم پیش به سوی پیشگیری از مقاومت به داروهای ضد میکروبی***

          منبع: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4378521/

دکتر معصومه سلطانی دانا، دفتر تحقیق و توسعه، معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ایران